In Denemarken doen ze het redelijk goed. Corona-wise. En Duitsland & Zweden waren ook behoorlijk goed bezig. Waarom, vraag ik me af. Als leek (geen viroloog, geen epidemioloog en ook geen handhaver) is het steeds lastiger om met een frisse, onafhankelijke blik naar dingen te kijken, vind ik. Al snel beland je in een discussie die in de basis niets met het virus, maar alles met politiek of maatschappij te maken heeft. Zo las ik dat de crisis een voedingsbodem is voor terroristisch denken en in het ergste geval misschien zelfs doen. Polarisatie is de katalysator voor extremistrisch gedrag. Bij terroristen denken we al snel aan IS- jihadisten die met een bomgordel om op een drukke markt in rijden, maar terrorisme is in de basis extremistisch gedachtengoed dat als doel heeft om de vijand met extreem geweld en veel slachtoffers in de kern te raken. Een dag eerder hoorde ik dat er een documentaire was gemaakt over en met Samir A. Ik wist niks van die man en tot gisteren vond ik het niet interessant. Dat komt denk ik omdat het te ver van me af ligt. Zo hoorde ik dat Samir een intelligente vent is. VWO-niveau, potentie...hij had ooit de ambitie om kinderarts te worden. Wel lag de Palestijnse kwestie daaraan ten grondslag, maar ach, had hij die weg gegaan, dan had ie een constructieve bijdrage kunnen leveren. Dat veranderde na de aanslagen in Amerika. Hij was toen 15 jaar. Dit triggerde hem om zwart-wit te denken. Er was geen grijs gebied meer. Toen hij 17 was werd hij al als staatsvijand gezien. Een indrukwekkende illustere carrière.
Inmiddels zit hij weer ergens gedetineerd. Hij richt zich nu op "humanitaire hulp" aan vrouwen die vast zitten in IS-gebied. Hoe humaan kan je zijn als je doel toch echt nog steeds het kapot maken van anderen is?

Extremisme en polarisatie gaan hand in hand. Je hoeft maar even wat gevoeliger te zijn, beïnvloedbaar, en binnen no time zit je er middenin. Je raakt als het ware verdwaald in een soort sociaal algoritme.

Afgelopen zondag besteedde Lubach er aandacht aan, maar ook de documentaire "The Social Dilemma" is een goed voorbeeld van het sneeuwbaleffect. Je begint met het kijken naar lieve katjes, maar eindigt bij horrorachtige video's die laten zien hoe katten levend worden gevild op een Chinese markt. Een sociaal dilemma dringt zich aan je op zonder dat je dat wilde. En, sociaal- biologisch gezien wil je daarop acteren. Iets met overdracht en tegenoverdracht.

In Nederland, over de hele wereld trouwens, zie ik steeds meer het fenomeen "social dilemma" opkomen. Je bent óf voor óf tegen. Er is geen derde, vierde of tiende optie. Het sociale dilemma sluit alle andere mogelijkheden uit. Je bent vóór Trump of tegen. Vóór Zwarte Piet of tegen. Vóór mondkapjes of tegen. Vóór een vaccin of tegen. Toevallig werkt polarisatie dus precies zo. Je wordt impliciet gedwongen tot kiezen. Misschien is dat het gevolg van algoritmes, maar ik denk eerder dat het een gevolg is van angst.

Angst reduceert je vermogen om te kiezen. Als je mij een pistool op mijn hoofd zet en me vraagt om NU te kiezen is mijn antwoord niet: mag ik daar even over nadenken? Zo worden we steeds meer voort geduwd door angst en is er minder ruimte voor reflectie en begrip.

Hoe krijg je die helicopterview weer terug? Of, beter nog, hoe zorgen we ervoor dat we überhaupt die vernauwing niet krijgen?

Denemarken kent inmiddels een lange tijd een sociaaldemocratisch stelsel. De overheid wordt vertrouwd omdat "wij" de overheid zijn. Er is gratis onderwijs, gratis OV, de bevolking wordt geraadpleegd bij lastige onderwerpen... De overheid van Denemarken heeft al vier maanden geen "bestraffende" persconferenties gegeven zoals we hier kennen. Hier wijst de overheid ons met een wijzend vingertje op alles wat we fout doen. En we doen het nooit goed genoeg, want alles buiten onze cirkel van invloed wordt ons óók verweten.
Je kan een hond schoppen als ie iets niet goed begrijpt, maar je kan ook met je hond op cursus. Meestal leer je meer over jezelf dan wat er mis is met die hond. Je kan een kind onder een koude douche zetten om iets duidelijk te maken. Dit onder het mom van "wie niet luisteren, moet maar voelen". Maar je kan ook kijken waarom een kind iets doet. Samen kijken waar het anders, beter kan. Naast iemand staan i.p.v. regels opleggen. De dialoog aangaan blijft een krachtig wapen.

In Denemarken gaan studenten, als blijkt dat zij de superspreaders zijn, vrijwillig en uit eigen beweging twee weken thuis werken en even niet naar de kroeg. Dit heet solidariteit. Als tijdelijk een mondkapje op nodig is wordt dit democratisch besloten. En gedragen door iedereen. Letterlijk en figuurlijk. Gedragsbeïnvloeding Door mensen iets op te leggen en daarmee te experimenteren is niet nodig als er breed begrip en brede kennis is over het hoe en waarom. Positieve groepsdruk dus. Als het niet meer nodig is worden maatregelen bijna vloeiend versoepeld. Door de inwoners. Niet omdat iemand van bovenaf zegt dat het weer mag.

Dat is dus de kracht van de massa. Niet ontzag voor autoriteit (lees: angst), maar begrip voor volwassen keuzes is het medicijn tegen een virus. Of dat virus nu Corona, extremisme of haat heet.

Het universele antwoord ligt volgens mij in kennis vergroten (kennis die je gratis krijgt), vertrouwen hebben in je medemens en samen, in overleg, achter een keuze staan. Een soort poldermodel 2.0.

Niet IK ben een volwassen onderdeel van de democratie, maar WIJ zijn dat.

Niet "zij" zijn de vijand, maar "wij" zijn de oplossing.

FdV, 20 oktober 2020